Hele en halve afstanden

In de toonladder van c klinken zowel hele als halve afstanden.

De afstand in hoogte tussen
c - d,
d - e,
f - g,
g - a,
a - b
is altijd een hele afstand.

De afstand
e - f
en
b - c
is altijd een halve afstand.

Tussentonen en stamtonen

Vaak heb je in de muziek tonen nodig die in hoogte precies tussen twee andere tonen in liggen, zoals de tonen tussen c - d en a - b. Deze tonen heten tussentonen.
Hieronder zie je het toetsenbord van de piano. De witte toetsen zijn de ‘gewone’ tonen, de stamtonen. De zwarte toetsen zijn de tussentonen.

Hoe meer je naar rechts gaat op de piano, hoe hoger de klank. Valt het je op dat niet overal zwarte toetsen zitten? Kijk maar bij e-f en b-c. Dit komt omdat de halve afstand de kleinste afstand is die de traditionele Westerse muziek gebruikt. De vijf zwarte toetsen vormen daardoor een regelmatig patroon (twee-drie), dat een prettig houvast biedt.

Twee namen voor één tussentoon

Welke namen hebben de zwarte toetsen, de tussentonen, meegekregen? Het zijn geen nieuwe namen, de namen van de tussentonen leid je af van de namen van de stamtonen.

De zwarte toets tussen f en g blijkt dus twee namen te hebben, zowel fis als ges! Dat lijkt misschien wat overbodig, twee verschillende namen voor één zwarte toets, maar in de muziek is dit onderscheid belangrijk. Daarover elders meer.

Het volledige toetsenbord

De toon tussen f en g kan twee namen hebben, fis of ges.
Dat geldt ook voor de andere tussentonen.
De toon tussen c en d heet cis of des.
De toon tussen a en b heet ais of bes.
Op het toetsenbord hieronder zie je alle tien namen van de vijf tussentonen,
de zwarte toetsen.

Twee namen wijken wat af.
De naam e plus es wordt niet ees maar es.
De naam a plus es wordt niet aes maar as.

Geen tussentonen, geen stamtonen

Probeer eens vast te stellen welke toonhoogtes bedoeld worden met: eis, bis, fes en ces. Het zijn geen tussentonen en het zijn geen stamtonen. Waarom niet?

<inhoudsoverzicht>

Bovenstaande tekst (copyright) is afkomstig uit de 2e druk van het boek
Muziek, kort en bondig geschreven door Paul Bronkhorst.
U mag de teksten, tekeningen en notenvoorbeelden uit dit boek vrij gebruiken, indien u:
- deze zonder enige wijziging geheel of gedeeltelijk overneemt;
- de bron volledig vermeldt
(titel en auteur bij tekstovername, tekenaar bij overname tekeningen);
- op geen enkele wijze hieraan verdient of vergoedingen ontvangt
(geen readers of enig commercieel belang).