Als een maatsoort niet meer dan twee of drie tellen bevat, dan klinkt er één accent, op de eerste tel. De maatsoort is enkelvoudig. Maar als een maatsoort uit meer dan drie tellen bestaat, dan verschijnt er vanzelf een tweede, minder sterk accent, het nevenaccent. Het accent op de eerste tel is nu hoofdaccent. De maatsoort is samengesteld.
Vierkwartsmaat
De samengestelde maatsoort die je het meeste hoort is vierkwartsmaat. Bij vierkwartsmaat ligt het nevenaccent altijd op de derde tel.
Het nevenaccent verdeelt de vierkwartsmaat in twee stukjes van twee tellen. Dit heet samengesteld.
Tijdens de muziek ervaar je een verdeling in tweeën. Daarom is vierkwartsmaat een tweedelige, samengestelde maatsoort. Zo noteer je deze maatsoort:
De aanduiding C is een andere notatie voor vierkwartsmaat. Vul hieronder zelf een ritme in:
Vijfkwartsmaat
Als een maat vijf tellen bevat, gebeurt er iets vreemds met het nevenaccent. Dat kan namelijk op twee plaatsen komen: op de derde tel of op de vierde tel.
In beide gevallen klinken er twee ongelijke stukjes. Het ene bevat twee tellen, het andere drie.
Omdat het nevenaccent de vijfkwartsmaat verdeelt in twee stukjes, ervaar je een verdeling in tweeën. De maatsoort is dus tweedelig en samengesteld. Maar het lijkt wel of er iets niet klopt in de beweging. Je ervaart het ongelijke van de twee stukjes: het ene heeft twee tellen, het andere drie. Dit heet asymmetrisch. Vijfkwartsmaat is dus een tweedelige, samengestelde, asymmetrische maatsoort.
Maak zelf een ritme in vijfkwartsmaat:
Eerst drie, dan twee
Verdeel een maatsoort altijd in zo weinig mogelijk stukjes van twee of drie tellen. Eerst drie proberen, dan pas twee.
Zesachtstemaat
Volgens de regel van eerst drie dan twee moet je zesachtstemaat niet verdelen in drie stukjes van twee, maar in twee stukjes van drie. Er klinkt een nevenaccent op de vierde tel.
Het nevenaccent verdeelt de zesachtstemaat in twee stukjes van drie tellen. Je ervaart dan ook een tweedelige beweging, vooral bij een hoger tempo. Zesachtstemaat is daarom een tweedelige, samengestelde maatsoort.
Deze verdeling in tweeën kun je in zesachtstemaat met waardestrepen verduidelijken. Je neemt steeds drie tellen samen. Met zeskwartsmaat lukt dat niet. Waarom niet?
Noteer hieronder een eigen ritme in zesachtstemaat.
Samengesteld
Zeven of meer tellen
Er bestaan maatsoorten met meer dan zes tellen. Vanaf zeven tellen verschijnt het tweede nevenaccent. Maatsoorten met drie accenten (hoofdaccent en twee nevenaccenten) heten driedelig en samengesteld.
Hoe is de verdeling in zevenkwartsmaat en negenachtstemaat? Maak zelf een ritme in deze maatsoorten en vul deze hieronder in.
Beethoven componeerde eens een muziekstuk in 24/16-maat! Probeer maar eens één zo'n maat te ontwerpen. Hoe is de verdeling?
Bovenstaande tekst (copyright) is afkomstig uit de 2e druk van het boek Muziek, kort en bondig geschreven door Paul Bronkhorst. U mag de teksten, tekeningen en notenvoorbeelden uit dit boek vrij gebruiken, indien u: - deze zonder enige wijziging geheel of gedeeltelijk overneemt; - de bron volledig vermeldt (titel en auteur bij tekstovername, tekenaar bij overname tekeningen); - op geen enkele wijze hieraan verdient of vergoedingen ontvangt (geen readers of enig commercieel belang).
