Maat en ritme

Ritme is vrij en levend. Maat een strak schema. Vandaar dat ritme en maat vaak tegen elkaar uitgespeeld worden. Het is alsof het ritme zich soms verzet tegen een strak opgelegd maatschema. Een voorbeeld hiervan –in de begeleiding– is after beat. Maar er is meer.

Syncope

Accenten in een melodie klinken normaal gesproken op dezelfde plek als de bijbehorende maataccenten. In vierkwartsmaat is dat de 1e en de 3e tel. Een accent in de melodie kan echter ook op een heel andere plaats terecht komen. Als een accent in een melodie op een andere plaats klinkt dan zou moeten, dan spreek je van syncope.

De genoteerde syncope

Een syncope wordt vaak veroorzaakt door een verschuiving van de eigenlijke accenten naar een vroeger tijdstip. Zo kan een toon ruim vóór de tel beginnen en krijgt daardoor extra nadruk, valt op. Bijvoorbeeld: een toon die eigenlijk op de 1e tel hoort te beginnen, klinkt al op de 4e tel, dat is dus een hele tel eerder. Dit soort syncopes zijn in notenschrift makkelijk te noteren.

Een hele tel eerder

Hieronder zie je twee ritmes. In het eerste ritme staan geen syncopes, in het tweede ritme wel. Deze tonen ervaar je daar als syncopes, omdat accenten een hele tel eerder klinken dan volgens het maatschema zou moeten.

		Zonder syncopes

		Met syncopes, hoofd- en nevenaccent zijn verplaatst

In bovenstaand voorbeeld vind je de 1e syncope in de 1e maat op de 4e tel;
de 2e syncope in de 2e maat op de 2e tel.

Een halve tel eerder

Hieronder staan in het eerste ritme geen syncopes, in het tweede wel. De tonen ervaar je daar als syncopes, omdat accenten een halve tel eerder klinken dan volgens het maatschema zou moeten. Waar klinken de twee syncopes?

		Zonder syncopes

		Met syncopes, het accent komt midden in de tel te liggen

Syncopes ervaren

Syncopes kun je pas echt ervaren, als je het maatschema bewust meevoelt. Je weet nu waardoor dat komt.

Syncopische ritmes

Probeer in onderstaande maatsoorten zelf eens een aantal syncopische ritmes te ontwerpen.

Syncopes in jazz en pop

In de pop- en jazzmuziek hoor je heel wat syncopes. Maar de notatie ervan is moeilijk. Deze syncopes beginnen vaak vlak voor de tel. De verschuivingen van accenten zijn zo gering, dat notatie veel te ingewikkeld zou worden.
Toch ben je aan deze syncopes waarschijnlijk al zo gewend, dat het je niet mee zal vallen ze weer bewust te horen. Hoe beter je een maatschema ervaart, hoe makkelijker het wordt. Het is de moeite waard om ze allemaal te ontdekken, alle syncopes. De muziek gaat meer leven. Zing eens met een popartiest mee. Klopt je timing? Of is de artiest steeds net iets eerder (of later)? Hoe belangrijk zijn syncopes (en after beat) in/voor de popmuziek?

<inhoudsoverzicht>

Bovenstaande tekst (copyright) is afkomstig uit de 2e druk van het boek
Muziek, kort en bondig geschreven door Paul Bronkhorst.
U mag de teksten, tekeningen en notenvoorbeelden uit dit boek vrij gebruiken, indien u:
- deze zonder enige wijziging geheel of gedeeltelijk overneemt;
- de bron volledig vermeldt
(titel en auteur bij tekstovername, tekenaar bij overname tekeningen);
- op geen enkele wijze hieraan verdient of vergoedingen ontvangt
(geen readers of enig commercieel belang).